Роғун ГЭС лойиҳаси бўйича маслаҳатчилар ва экспертлар гуруҳининг хулосалари Ўзбекистон Республикаси учун мутлақ тўғри келмайди – Рустам Азимов
Тошкент. 4 август. ЎзТАГ – Роғун ГЭС лойиҳаси бўйича маслаҳатчилар ва экспертлар гуруҳининг хулосалари Ўзбекистон Республикаси учун мутлақ тўғри келмайди, дея хабар беради Ўзбек телеграф агентлиги (ЎзТАГ) Ўзбекистон Республикаси бош вазирининг биринчи ўринбосари, молия вазири Рустам Азимовнинг Марказий Осиё мамлакатлари ҳукуматлари вакиллари Жаҳон банкининг “Роғун ГЭСнинг таклиф этилаётган лойиҳасини кўриб чиқиш бўйича муҳим масалалар ва трансчегаравий сув ресурсларидан фойдаланиш масалалари” мавзуси бўйича маърузасини муҳокамасига доир Алматида 18 июлда бўлиб ўтган учрашувдаги чиқишига асосланган ҳолда.
Нутқ матни 1 август куни эълон қилинди ва уни тўлиқ ҳолда қуйида ўқиш мумкин.
Энг аввало, ҳозирга қадар Ўзбекистон Роғун ГЭС қурилишининг “экспертиза”си деб аталаётган йиғилишларда қатнашмаганлигини алоҳида таъкидламоқчиман, дейилади унда.
“Бунинг сабаби уни ташкил этиш жараёни, маслаҳатчиларни танлаш, молиялаштириш, техник вазифаларни аниқлаш ва экспертизанинг якуний натижаси боғлиқ бўлган бошқа муҳим кўрсаткичлари халқаро тан олинган мустақиллик, беғаразлик, объективлик ва шаффофлик стандартларига мос келмайди”,- давом эттирди Р.Азимов.
“Биринчи навбатда ушбу аминлик оддий мантиқ ва соғлом амалиёт принципларига қарши Жаҳон банки томонидан молиялаштирилаётган “экспертиза” деб аталаётган тендернинг ташкилотчиси ва буюртмачиси вазифаси ушбу жараёнда энг манфаатдор томон бўлган Тожикистон Республикаси зиммасига юклатишга қарор қилинганлиги билан изоҳланади.
Буни мутлақо қубул қилиб бўлмайди, чунки барча манфаатдор томонларнинг манфаатларини тенг ҳисобга олишнинг умумқабул қилинган меъёрларига тўлиқ қарама-қарши.
Яна бир принципал масала экспертиза тугаганга қадар ГЭСнинг қурилишини тўхтатиб туриш ҳисобланади. Қурилиши мақсадга мувофиқлиги ҳали аниқланмаган объектда қуриш ишларининг олиб борилиши элементар мантиққа қарама-қарши ва олиб борилаётган экспертизага муносабатни англатади.
Жаҳон банки ўзбек томонининг далиллари нақадар асослилигига Роғун майдончасида қурилиш ишларининг тиклаш тадбирлари баҳонаси остида олиб борилаётганлиги ва бу ишга Тожикистон бюджетидан ўртача йилига $300 млн ажратилаётганлигидан ҳам кўп маротаба ишонч ҳосил қилиши мумкин эди. Ушбу маблағнинг ҳажми тиклаш эмас, балки кенг кўламдаги қурилиш ишларининг олиб борилаётганлигига гувоҳлик беради.
Бундан ташқари, тўлақонли экспертиза лойиҳанинг Амударё бассейни қуйи оқимидаги экологик мутаносибликка салоҳиятли салбий таъсирининг баҳосини ҳам ўз ичига олиши мумкин эди. Ўзбек томонининг ушбу масалалар юзасидан мулоҳазалари кўп маротаба Жаҳон банкига йўлланди. Аммо ушбу қарашлар инобатга олинмади ва эълон қилинган тадқиқотларда уларга малакали жавоблар мавжуд эмас.
Ўзбекистон Жаҳон банкининг Роғун ГЭС шаффофлик, объективлик ва энг яхши халқаро амалиётга амал қилишига умид билдирган эди.
Афсуски, ушбу умидлар оқланмади. Жаҳон банки ўзбек томонининг Роғун ГЭС лойиҳасининг кенг кўламли техноген, экологик, ижтимоий ва иқтисодий салбий оқибатларига доир далиллариини эътиборсиз қолдирди...
Юқоридагилардан хулоса сифатида Роғун ГЭС лойиҳаси бўйича маслаҳатчилар ва экспертлар гуруҳининг хулосалари Ўзбекистон Республикаси учун мутлақ тўғри келмаслигини баён қилмоқчи эдим.
Маслаҳатчилар ва экспертлар гуруҳи “ҳам сизга, ҳам бизга” принципига амал қилган ҳолда, тўғрироғи, қандай қилиб бўлса ҳам собиқ совет йилларидаги гигантомания тамойилларида Амударёнинг қуйи қисмидаги аҳоли ва давлатлар манфаатларини ҳисобга олмаган ҳолда ишлаб чиқилган ушбу лойиҳани илгари суриш мақсадларида ҳаракат қилганликларини қайд қилишга мажбурмиз.
Шу сабабли биз томонимиздан тақдим этилган хужжатларда келтирилган асосий хулосаларга розилигимиз ҳақида ҳар қандай гап бўлиши мумкин эмас.
Ўзбекистон Республикаси ҳеч қачон ва ҳеч қандай шароитларда ушбу лойиҳани қўллаб-қувватламайди, дейилади Р.Азимовнинг чиқишида.
